TDK De Nedir Anlamı, De Ne Demek? De Eşanlamlısı

TDK De Anlamı Nedir? De Ne Demek?

Türk alfabesinin Beşinci harfinin adı

okunuşu

Atasözleri Sözlüğünde De

Aba da bir diba da giyene, güzel de bir çirkin de sevene

Abdal abdalın ne onduğunu ister, ne de bulduğunu

Abdal (derviş) tekkede, hacı Mekke'de bulunur

Abdal düğünden, çocuk oyundan usanmaz

Abdala "kar yağıyor" demişler, "titremeye hazırım" demiş

Abdestsiz sofuya namaz dayanmaz

Aç bırakmaz hırsız edersin, çok söyleme arsız (yüzsüz) edersin

Aç köpek fırın duvarını deler

Aç ne yemez, tok ne demez

Aç tavuk (düşünde) kendini buğday (arpa, darı) ambarında sanır (görür)

Acele giden, ecele gider

Acemi katır kapı önünde yük indirir

Acemi nalbant kürt eşeğinde dener kendini

Acemi nalbant mesleği gavur eşeğinde öğrenirmiş

Acı (kötü) söz insanı (adamı) dininden (çıkarır), tatlı söz (dil) yılanı deliğinden (ininden) çıkarır

Alçak yerde tepecik kendini dağ sanır

Acıklı (dertli) başta akıl olmaz

Açın gözün ekmek teknesindedir (olur)

Adalet ile zulüm bir yerde barınmaz

Adam adam denmekle adam olmaz

Adam adama yük değil, can gövdeye mülk değil (adam adama yük olmaz)

Adam hacı mı olur ulaşmakla Mekke'ye, eşek derviş mi olur taş çekmekle tekkeye?

Adam öküz derdinde, gelin sakız derdinde

Adamak kolay, ödemek güçtür

Adamın alacası içinde, hayvanın alacası dışındı

Ağa borç eder, uşak harç

Ağaç düşse de yakınına yaslanır

Ağaç kökünden yıkılır

Ağaca balta vurmuşlar ''sapı bedenimden'' demiş

Ağacı kurt, insanı dert yer

Ağacın kurdu içinde olur

Ağanın gözü öküzü semiz eder

Ağır giden yol alır, hızlı giden yolda kalır

Ağır ol (otur) ki bey (ağa, molla) desinler

Ağır taş batman döver (yerinden oynamaz)

Ağızdan burun yakın, kardeşten karın yakın

Ağlar gözden, sahte sözden sakın

Ağustosta gölge kovan, zemhiride karnını ovar

Ah yerde kalmaz

Akçanın iyisi kesede duran, bahçanın (bahçenin) iyisi eve yakın olan

Akıl yaşta değil baştadır

Akıl yiğide sermayedir

Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır (deli dostun olacağına akıllı düşmanın olsun)

Akıllı düşününceye kadar deli oğlunu everir

Akıllı köprü arayıncaya dek (kadar), deli suyu geçer

Akıllı, söylemeden (önce) düşünür, akılsız düşünmeden söyler

Al gününde al; ver gününde ver

Alacakla verecek (borç) ödenmez

Alçak yerde yatma sel alır, yüksek yerde yatma yel alır

Alın yazısı değişmez

Allah dokuzda verdiğini sekizde almaz

Allah kardeşi kardeş yaratmış, kesesini ayrı yaratmış

Allah namerde muhtaç etmesin

Allah sevdiğine dert verir

Allah verince kimin oğlu, kimin kızı demez

Alma alı, sat yağızı (satma kırı), bin doruya (ille doru), besle kırı (yağızın da binde biri)

Alma delinin kızını soya çeker

Altı olur, yedi olur, hep Allah'ın dediği olur

Altın yerde paslanmaz, taş yağmurda ıslanmaz

Amcam dayım, hepsinden aldım payım

Ar dünyası değil kar dünyası

Ar yılı değil, kâr yılı

Araba devrilince (teker kırılınca) yol gösteren çok olur

Arabanın ön tekeri nereden geçerse arka tekeride oradan geçer

Arayan belasınıda, devasınıda bulur

Arkadaş dediğinin gölgesinde suç işlenir

Arpacıya borç eden ahırını tez satar

Arsız neden arlanır, çul giyer de salınır

Arsızın yüzüne tükürmüşler, "yağmur yağıyor" demiş

Arslan yatağından (yattığı yerden) bellidir (belli olur)

Aşığa Bağdat sorulmaz (ırak, uzak değildir)

Asılmış adamın evinde ipten söz edilmez

Aşk ağlatır, dert söyletir

Aslan kocayınca sıçan deliği gözetir

Aslan yattığı yerden belli olur

Aslına çekmeyen haramzadedir

Aslını inkar eden (saklayan) haramzadedir (kafirdir)

Aslını inkar edenin nesli gevşek olur

Aşure yemeye giden kaşığını taşır

At adımına göre değil, adamına göre yürür

At alırsan yazın, deve alırsan güzün, avrat alırsan gezin ha gezin

At bir dizginde, öküz bir çizide belli olur

At ile avrat yiğidin ikbalindendir

At olacak tay yürüyüşünden belli olur

At yedi günde, it yediği günde unutur

Ata arpa, yiğide pilav

Ata da soy gerek, ite de

Ateş demekle ağız yanmaz

Ateş olmayan yerden duman çıkmaz

Ateşle barut bir yerde durmaz

Atım tepmez, itim kapmaz deme

Atın iyisine doru, yiğidin iyisine deli derler

Atın yüğrükse bin de kaç

Attığın taş ürküttüğün kuşa değmez

Av vuranın değil, alanın

Ava giden avlanır

Avradı er zapt etmez, ar zapt eder

Avradı eri saklar, peyniri deri

Ayağa değmedik taş olmaz, başa gelmedik iş olmaz

Ayağını sıcak tut, başını serin; gönlünü ferah tut, düşünme derin

Aydan gelen halı üstüne, günde gelen kül üstüne

Ayı görmeden bayram etme

Aza demişler: "-Nereye?" "-Çoğun yanına!" demiş ("-Azca nereye?" "-Çokçanın yanına!")

Azmin elinden bir şey kurtulmaz (ne kurtulur?)

Balık ''Çok konuşurum ama ağzım su dolu.''demiş

Baba eder, oğul öder

Babasından mal kalan, merteği içinden bitmiş sanır

Baca eğri de olsa duman doğru çıkar

Bağ babadan, zeytin dededen kalmalı

Bağlı koyun yerinde otlar

Baktın yârin yâr değil, terkini kılmak az değil

Bal bal demekle ağız tatlanmaz

Bal ile kaymak yenir, ama her keseye göre değil

Bal olan yerde sinek de olur

Balı dibinden, yağı yüzünden

Balın âlâsı oğulun tazesinden

Balta değmedik (girmedik) ağaç (orman) olmaz

Bana benden (olur) her ne olursa, başım rahat bulur dilim susarsa

Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz

Baş nereye giderse ayakta oraya gider

Baş yarılır börk içinde, kol kırılır yen içinde (kalır)

Baş yastığı baş derdini bilmez

Başını acemi berbere teslim eden, pamuğunu cebinde taşısın

Bayramda borç ödeyene ramazan kısa gelir

Bee, dediğin keçi olsaydı dağ taş sürü kesilirdi

Bela geliyorum demez

Benden sana bir öğüt: Ununu elinde öğüt

Beş parmağın beşi bir değil (olmaz)

Beslemeyi eslemeden alma

Beyden gelen bey sayılır

Beylik çeşmeden su içme

Bez alırsan Musul'dan, kız alırsan asilden

Bezirgan züğürtleyince eski defterleri yoklar

Bilmemek ayıp değil, sormamak (öğrenmemek) ayıptır

Bin bilsen de bir bilene danış

Bin merak bir borç ödemez

Bin tasa (kaygı) bir borç ödemez

Bir adama kırk gün deli (ne) dersen deli (o) olur

Bir ağacın gölgesinde bir sürü yatar

Bir ağaçta gül de biter diken de

Bir ahırda atda bulunur, eşekde

Bir deli kuyuya bir taş atmış, kırk akıllı çıkaramamış

Bir dönüm güzlük on dönüm yazlığa bedeldir

Bir el bir eli yıkar, iki el de yüzü yıkar

Bir evde iki kız; biri çuvaldız biri biz

Bir hatır, iki hatır, üçüncüde vur satır

Bir katar deveyi bir eşek çeker

Bir senden büyüğün, birde senden küçüğün sözünü dinle

Bir sıçrarsın çekirge, iki sıçrarsın çekirge, üçüncüde ele geçersin çekirge

Bir söz bin büyüye bedeldir

Bir tepe yıkılır, bir dere dolar

Bir yemem diyenden kork, bir oturmam diyenden

Birden çıkan bine yayılır

Borç uzayınca kalır, dert uzayınca alır

Borç yiyen kesesinden yer

Borçsuz çoban, yoksul beyden iyidir

Borcun iyisi vermek, derdin iyisi ölmek

Boş eşek yorga gider

Böyle gelmiş böyle gider

Buğday ekmeğin yoksa buğday dilin de mi yok?

Buğdayım var deme ambara girmeyince, oğlum var deme yoksulluğa düşmeyince

Bülbülü altın kafese koymuşlar, "ah vatanım" demiş

Burun yüzden düşmez

Büyük başın derdi büyük olur

Büyük lokma ye(de), büyük söz söyleme

Cahile söz (laf) anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güçtür (zordur)

Can ciğerden tatlı

Can cümleden aziz(dir)

Cennet de bu dünyada cehennem de

Cömert derler maldan ederler, yiğit derler candan ederler

Çağrılmayan yere çörekçi ile börekçi gider

Çalışmak ibadetin yarısıdır

Çaydan geçerken at değiştirilmez

Çekişmeden pekişilmez

Çift edersen bağlanırsın, bağ edersen eğlenirsin

Çiğnemeden yutulmaz

Çingene çergesinde (çadırında) musandıra ne arar?

Çingene ciğer pişirir, çok yemeden karnın(ı) şişirir

Çingeneden çoban olmaz, Yahudiden pehlivan

Çıngıraklı deve kaybolmaz

Çobanın gönlü olursa tekeden yağ çıkarır

Çocuğun bulunduğu yerde kov (dedikodu, gıybet) olmaz

Çömlek demiş, ''Dibim altın.''; kaşık demiş, ''Girdim, çıktım.''

Çubuk kırılır, çıt der; kütük kırılır, küt der

Çul içinde arslan yatar

Dağ adamı, hasta eder sağ adamı

Dağ başına harman yapma, savurursun yel için; önüne değirmen yapma, öğütürsün sel için

Dağ ne kadar yüce olsa yol (onun) üstünden aşar

Dağ yürümezse derviş yürür

Dağda bağın var, yüreğinde dağın var

Dağda gez, bağda gez; insafı elden bırakma

Dan din desen oynar

Davetsiz gelen (giden) döşeksiz oturur

Davul (bile) dengi dengine çalar

Dayak isteyen keçi çobanın değneğine vurur

Değirmek iki taştan, muhabbet iki baştan

Değirmenden gelenden poğaça umarlar

Değirmene gelen nöbet bekler

Değme bana, değmeyim sana

Değme (dokunma) sarhoşa, yıkılana kadar gitsin

Deli arlanmaz soyu arlanır

Deli deli akanı, bura bura tıkarlar

Deli deliden hoşlanır, iman ölüden

Deli deliyi görünce değneğini saklar

Deli ile çıkma yola, başına getirir (gelir türlü) bela

Deli kız düğün etmiş, kendi baş sedire geçmiş

Deli kıza cilve yap demişler, oda gitmiş osurmuş

Deliden al uslu haberi

Delikli taş (boncuk) yerde kalmaz

Delilsiz cennete bile girilmez

Deliye bal tattırmışlar, çarşıda katran bırakmamış

Deliye hergün bayram

Deliye taş atma, başını yarar

Demir nemden, insan gamdan çürür (duvarı nem, insanı gam yıkar)

Demir tavında dövülür

Demir yumuşamaz, deli uslanmaz

Demircinin canı demirden berk gerek

Denenmişi denemek ahmaklıktır

Deniz bal olmuş, fukara kaşık bulamamış

Deniz dalgasız olmaz, gönül sevdasız olmaz

Deniz dalgasız olmaz, kapı halkasız

Deniz kenarında dalga eksik olmaz

Denizdeki balığın pazarlığı olmaz

Denize düşen yılana sarılır

Densiz, deveye binmiş de ''Ben Allah'ı gördüm.'' demiş

Derdin yoksa söylen, borcun yoksa evlen

Derdini söylemeyen derman bulamaz

Derede tarla sel için, tepede harman yel için

Dereyi görmeden paçayı sıvama

Derin su yavaş akar

Dert ağlatır, aşk söyletir

Dert çekene göredir

Dert gezmiş, derman beraber gezmiş

Dert gider ama yeri boş kalmaz

Dertsiz baş (kul) olmaz

Dertsiz baş mezara taş

Dertsiz baş terkide gerek

Dervişin fikri neyse, zikride o olur

Deryanın suyu, hanımın huyu

Destursuz bağa girilmez (gireni sopa ile kovarlar)

Deve bir akçeye, deve bin akçeye

Deve boynuz ararken kulaktan olmuş

Deve büyüktür amma beşini bir eşek yeder

Deve, deve yerine çöker

Deve Kabe'ye gitmekle hacı olmaz

Deve kırk yılda intikam almış; ''Amma da çabuk oldu,'' demiş

Deve taze yaprak yemek isterse boynunu uzatır

Deveci ile dostluk eden kapısını büyük açmalıdır

Deveden büyük fil var

Devenin derisi eşeğe yük olur

Deveye bindikten sonra çalı arkasına gizlenilmez

Deveye ''Boynun neden eğri?'' diye sormuşlar; ''Nerem doğru ki!'' demiş

Deveye burç gerek olursa boynunu uzatır

Deveye cilve yap demişler, götüyle dağları devirmiş (yedi çadır devirmiş)

Deveye ''İnişi mi seversin, yokuşu mu?'' demişler, ''Düz yere mi (Düze kıran mı) girdi?'' demiş

Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur

Devlet adama ayağıyla gelmez

Devlet malı balık kılçığıdır, yutulmaz

Devlet oğul, mal tahıl, mülk değirmen

Devletin (devlet) malı deniz, yemeyen domuz (keriz)

Devletli, gözü perdeli olur

Devletli ile deli bildiğini işler

Devletli (zengin) yanını kaşısa, yoksul para verecek sanır

Devletliye dokun geç, fukaradan sakın geç

Diken battığı yerden çıkar

Dil dile değmeden dil öğrenilmez

Dilden gelen elden gelse, her fukara padişah olur

Dilenciye borçlu olma, ya düğünde ister ya bayramda

Dilim seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim

Dilsizin dilinden anası anlar

Doğru söyleyeni (konuşanı) dokuz köyden kovarlar

Doğru söyleyenin bir ayağı üzengide gerek

Doğru söyleyenin tepesi delik olur

Doğru söze ne denir!

Doğruluk minarede kalmış, onun da içi eğri

Domuz derisi post olmaz, eski düşman dost olmaz

Donsuzun gönlünden dokuz top bez geçer

Dört atanın dördü de hak

Dost kara günde belli olur

Düğün olur iki kişiye, kaygısı düşer deli komşuya

Düğünde Fatmacığı kim bilir (Fatmacığın adı mı okunur)?

Dünyayı su bassa ördeğe vız gelir

Düşmanın karınca ise de hor bakma

Düt demeye dudak gerek

Duvarın kulağı var gözünü de unutma

Edebi edepsizden öğren

Eden bulur, inleyen ölür

Ekmeden biçilmez

Ekmeği ekmekçiye ver, bir ekmek de üste ver

El el ile, değirmen yel ile

El elden kalmaz, dil dilden kalmaz

El elden üstündür

El eli yıkar, iki elde yüzü

El elin nesine, gülerek gider yasına

El için ağlayan iki gözden, yâr için dövünen dizinden olur

El(in) yumruğu(nu) yemeyen kendi yumruğunu balyoz sanırmış (zannedermiş)

El kesesinden sultanım, develer olsun kurbanım

El üstünde gömlek eskimez

Elde bulunan beyde bulunmaz

Eldeki yara, yarasıza duvar deliği gibidir

Elden gelen öğün olmaz, o da vaktinde bulunmaz

Elden (yabancıdan) vefa, zehirden şifa olur mu?

Elden yiyen börkmüş, keseden yiyen çökmüş

Elin ağzı torba değil ki büzesin

Elti eltiden kaçar, görümceler bayrak açar

Erdemin başı dili

Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer

Erkek arslan dişisinden kuvvet alır

Erkek aslan aslan da, dişi aslan aslan değil mi?

Eşeğe cilve yap demişler, çifte atmış

Eşeğe ''marifetini göster'' demişler, yıkılıp ağnamış

Eşeğe semer yük değil

Eşeği düğüne çağırmışlar, ''ya odun eksik, ya su'' demiş

Eşeği sahibinin dediği yere bağla da varsın kurt yesin

Eşeğin kuyruğunu kalabalıkta kesme; kimi uzun, kimi kısa der

Eşek çamura çökerse sahibinden gayretlisi olmaz

Eski dost düşman olmaz, yenisinden vefa gelmez

Esrik devenin çulu eğri olur

Etin çiği et getirir, ekmeğin çiği dert getirir

Etle deri, yemekle diri

Evdeki hesap çarşıya uymaz

Evden bir ölü çıkacak demişler, herkes hizmetçinin yüzüne bakmış

Evi ev eden avrat, yurdu şen eden devlet

Evladın var mı, derdin var

Evlenenle ev alana (yapana) Allah yardım eder

Evli evinde, köylü köyünde gerek

Fakirlik ayıp değil, tembellik ayıp

Fare, çıktığı deliği bilir

Fare deliğine sığmamış, bir de kuyruğuna kabak bağlamış

Fırsat eldeyken sürün devranı

Garibe bir selam bin altın değer

Gavurun tembeli keşiş, Müslüman'ın tembeli derviş olur

Geciken adalet, adalet değildir

Geçme namert köprüsünden, koparsın su seni

Geçmişe mazi, yenmişe kuzu derler

Gel demek kolay, git demek güçtür

Gel denilen yere gitmeye ar eyleme, gelme denilen yere gidip yerini dar eyleme

Gelene gidene rahmet okutur (gelen gideni aratır)

Gelene git denilmez

Gelin bindi deveye gör kısmeti nereye

Geline ''Oyna.'' demişler, ''Yerim dar.'' demiş

Gelini ata bindirmişler, ''Ya nasip!'' demiş

Gemi batınca içindeki herkes batar

Geniş gününde dar gezen, dar gününde geniş gezer

Gezen ayağa taş değer

Gideceğin Antep, yiyeceğin pekmez

Giden gelse dedem gelirdi

Gidene ağam, gelene paşam

Gidilmeyen yer senin değildir (olmaz)

Gidip de gelmemek, gelip de görmemek (bulmamak) var

Gizlide gebe kalan, aşikârede doğurur

Göğe direk, denize kapak olmaz

Gök gürlemeden yağmur yağmaz

Gökyüzünde düğün var deseler, kadınlar merdiven kurmaya kalkar

Göl yerinden su eksik olmaz

Gölgesinde oturulacak ağacın dalı kesilmez

Gön yufka yerinden delinir (ip inceldiği yerden kopar)

Gönül verme evliye, eve gider unutur

Gönülden gönüle (kalpten kalbe) yol vardır (kalp kalbe karşıdır)

Gördün deli, savul geri

Görmemiş görmüş, gülmeden (güle güle) ölmüş

Göz, mideden büyüktür

Gözden ırak olan, gönülden de ırak olur

Gözü tanede olan kuşun ayağı tuzaktan kurtulmaz

Gül dalından odun, beslemeden kadın olmaz

Güzele kırk günde doyulur, iyi huyluya kırk yılda doyulmaz

Gabbe içerden olunca, kapı tırkaz tutmaz

Hacı hacıyı Mekke'de, derviş dervişi tekkede bulur

Hak deyince akan sular durur

Hak gelince, batıl gider

Hak yerde kalmaz

Hamala semeri yük değildir (olmaz)

Harman dövmek keçinin işi değil

Harman sonu dervişlerindir

Hasta olmayan, sağlığın kadrini (değerini) bilmez

Haydan gelen Huya gider

Hayvan yularından, insan sözünden (ikrarından) tutulur

Hekimden sorma, çekenden sor

Hekimsiz, hakimsiz yerde oturma

Hem kız, hem baldırı düz, hemde ucuz olur mu?

Her ağaç kökünden kurur (çürür)

Her başın bir derdi var, değirmencininki su

Her deliğe elini sokma, ya yılan çıkar ya çıyan

Her gönülde bir aslan yatar

Her horoz kendi çöplüğünde öter

Her şeyin bir vakti var, horoz bile vaktinde öter

Her yerde okka dört yüz dirhem

Her yiğidin gönlünde bir arslan yatar

Herkes evinde ağadır

Herkes ne ederse kendine eder

Herkesin delisi evinde, derdi karnında

Herkesin geçtiği köprüden sen de geç

Hırsız evden olursa kapı kilit istemez

Hırsıza beyler de borçlu

Hızlı koşan (giden) atın boku seyrek düşer (olur)

Hocanın (imamın) dediğini yap (söylediğini dinle), arkasından gitme (yaptığını yapma)

Hocanın (öğretmenin) vurduğu yerde gül biter

Horozu çok olan köyde sabah geç olur

Irmaktan geçerken at değiştirilmez

Isıtma ''ben tuttuğumu kırk yıl sonra tanırım'' demiş

İğne atsan yere düşmez (deyim)

İki deliye bir uslu koymuşlar

İki kardeş savaşmış, ebleh buna inanmış

İki kere iki dört eder

İki kişi başında fes yok derse başını yokla

İki kişi dinden olursa bir kişi candan olur

İmam evinden aş, ölü gözünden yaş çıkmaz

İnsan doğduğu yerde değil, doyduğu yerde

İnsan sevdiğini yerden yere vururmuş

İnsan yedisinde ne ise, yetmişinde de odur

İnsanın eti yenmez, derisi giyilmez; tatlı dilinden başka nesi var?

İnsanın vatanı doğduğu yer değil, doyduğu yerdir

İp inceldiği yerden kopar

İp kırıldığı (koptuğu) yerden ulanır (bağlanır)

İşkilli büzük (tavuk) dingilder

İslamın şartı beş, altıncısı insaf demişler

İşleyen demir ışıldar (pas tutmaz)

İştah, dişin dibindedir

İt derisinden post olmaz

İt ite buyurur, it de kuyruğuna

İt kağnı gölgesinde yürür de kendi gölgesi sanırmış

İtin gönlüne kalsa günde bir leş yer

İven (acele eden) kız ere varmaz, varsa da baht bulmaz

İyi dost kara günde belli olur

İyi evlat babayı vezir, kötüsü rezil eder

İyiliğe ''nereye gidiyorsun?'' demişler, ''kötülüğe'' demiş

İyilik eden iyilik bulur

İyilik et denize at, balık bilmezse Halik bilir

İyilik yazıda (yerde) kalmaz

Kabahat ölende mi, öldürende mi?

Kader olmayınca kadir bilinmez

Kadın kocasını isterse vezir, isterse rezil eder

Kalbin yolu mideden geçer

Kan kus, ''Kızılcık şerbeti içtim.'' de

Kanaat gibi devlet olmaz

Kaptanın hüneri dalgalı denizde belli olur

Kar kuytuda, para pintide eğleşir

Kar susuzluk kandırmaz (gidermez)

Kar, zararın kardeşidir (ortağıdır)

Karaya sabun, deliğe öğüt neylesin

Kardeş kardeşi atmış, yar başında tutmuş

Kardeş kardeşi bıçaklamış, dönmüş yine kucaklamış

Kardeş kardeşin etini yer, kemiğini bir araya koyar

Kardeş kardeşin (hısım hısımın) ne öldüğünü ister, ne onduğunu

Karga, kekliği taklit edeyim demiş; kendi yürüyüşünü şaşırmış

Karga yavrusuna bakmış, "benim ak pak evladım" demiş (kuzguna yavrusu anka görünür)

Karnı tok it gölgede yatar

Karpuz kabuğunu görmeden denize girme

Karpuz kökeninde büyür

Kartala bir ok değmiş, oda kendi yeleğinden

Katıra "baban kim?" demişler, "dayım attır" demiş

Kavak, yaprağını tepeden dökerse kış çok olur

Kaya uçmazsa dere dolmaz

Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez

Kaza geliyorum demez

Kazan kazana kara demiş

Kazan taşarsa kepçenin değeri olmaz

Keçi geberse de kuyruğunu indirmez

Keçi (koyun) can derdinde kasap yağ (et) derdinde

Keçide de sakal var

Keçinin uyuzu, pınarın gözünden su içer

Kedi kıçını görmüş, ''Yaram var!'' demiş

Kedi uzanamadığı (yetişemediği) ciğere pis (mındar) der

Kedinin gideceği samanlığa kadar

Kediye ''Bokun şifa'' demişler, tutmuş üstünü örtmüş

Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur

Kele, köseden yardım gelmez

Kenarın dilberi nazik de olsa nazenin olmaz

Kıbleden geldi kışımız, Allah'a kaldı işimiz

Kimse ayranım (yoğurdum) ekşi demez

Kimse kendi memleketinde peygamber olmaz

Kimseden kimseye hayır yok (gelmez)

Kimsenin ahı kimsede kalmaz

Kırk serçeden bir kaz iyi

Kırlangıcın zararını biberciden sor

Kişi arkadaşından (refikinden) azar

Kişinin kendine ettiğini başka hiç kimse edemez

Kısmet ise gelir Hint'ten, Yemen'den; kısmet değilse ne gelir elden

Kısmetinde ne varsa kaşığına o çıkar

Koça boynuzu yük değil

Komşuda pişer, bizede düşer

Köpeksiz köy bulmuş, değneksiz gezer

Köprüyü geçinceye kadar ayıya dayı derler

Körden gözlü, topaldan ayaklı, deliden deli

Köre ''Şimdi gece.'' demişler, ''Ne zaman gündüzdü?'' demiş

Kork aprilin beşinden, öküzü ayırır eşinden

Korkak bezirgan (tüccar) ne kâr eder ne ziyan

Körler memleketinde şaşılar padişah olur

Köşe taşı köşede yakışır

Köseyle alay edenin top sakalı kara gerek

Kötü komşu insanı (adamı) hacet (mal) sahibi eder

Kötürümden aksak, hiç yoktan ahmak yeğdir

Köy yanar, deli taranır (deli kız taranır)

Köyden köye it ürümez

Köylü, ''Misafir kabul etmeyiz.'' demez, ''Konacak konak yoktur.'' der

Koyunun bulunmadığı yerde keçiye Abdulrahman Çelebi derler

Küheylan at, çul içinde de bellidir

Külhancının beyliği hamamcılık demişler

Küpe küp deyince küp adama düp (ayı) der

Kurcalama sivilceyi çıban edersin

Kurda konuk giden, köpeğini yanında götürür

Kurda, "neden boynun (ensen) kalın?" demişler; "işimi kendim görürüm de ondan" demiş

Kürkü orak vaktinde, orağı kürk vaktinde

Kurt tüğünü (köyünü) değiştirir, huyunu değiştirmez

Lafla pilav pişerse deniz kadar yağı benden

Leyleği kuştan mı sayarsın, yazın gelir, kışın gider

Lokma çiğnenmeden yutulmaz

Kardeşim olsun da kanlım olsun

Malım seni vereyimde mi kötü olayım, vermeyeyimde mi kötü olayım?

Mart ayı, dert ayı

Mart çıkmadıkça dert çıkmaz

Martta sürmez, eylülde ekmezsen sabanı bırak

Mazlumun ahı, indirir şahı (yerde kalmaz)

Meramın elinden bir şey kurtulmaz

Mescide gerek olan meyhaneye haramdır

Meyhaneciden şahit istemişler bozacıyı göstermiş

Minare de doğru, ama içi eğri

Minareyi yaptırmayan yerden bitmiş sanır

Miras helal, hele al demişler

Mirasa "nereye gidiyorsun?" demişler "esip yağmaya, sürüp savurmaya" demiş

Misafir misafiri istemez, ev sahibi ikisini de

Misafir umduğunu değil bulduğunu yer

Mısıra ''Yağmur geliyor.'' demişler, ''Çapan birlik mi?'' demiş

Misk yerini belli eder

Müflis tüccar eski defterlerini karıştırır

Mühür kimde ise Süleyman odur

Ne oldum dememeli, ne olacağım demeli

Nerde birlik, orda dirlik

Nerde çokluk, orda bokluk

Nerde hareket, orda bereket

Ocak içinden tutuşur

Oduncunun gözü onçada, dilencinin gözü çömçede

Oğlan anası kapı arkası, kız anası minder kabası

Oğlan olsun deli olsun, ekmek olsun kuru olsun

Oğlanın şaşkını, babasının zenginliğini metheder

Oğlum deli malı neylesin, oğlum akıllı malı neylesin

Olacak oğlan gelişinden belli olur

Olan dört bağlar, olmayan dert bağlar

Olmayacak duaya amin denilmez

Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz

On beşindeki kız, ya erde gerek ya yerde

Onmadık hacıyı deve üstünde yılan sokar

Ortaklık öküzden, başka buzağı yeğdir

Osmanlı'nın ayağı üzengide gerek

Osmanlı'nın ekmeği dizindedir

Ot kökü üstünde biter

Oynamasını bilmeyen gelin (kız) "yerim dar" demiş; yerini genişletmişler (bollaştırmışlar); "yerim dar" demiş

Oynayamayan gelin; "Yerim dar." der

Öfkede (öfkeli insanda) akıl olmaz

Öğüt, bir hazine kadar değerli olduğu halde bedava verilir

Öksüzün karnına vurmuşlar ''Vay arkam!'' demiş

Ölmüş aslana tavşanlar bile hücum eder

Ölümden öte köy yoktur

Para dediğin el kiri

Para ile imanın kimde olduğu belli olmaz (bilinmez)

Para isteme benden, buz gibi soğurum senden

Param seni vereyim de mi düşman olayım, vermeyeyim de mi düşman olayım? Vermeyeyim de düşman olayım

Parayı araya değil, paraya vermeli

Parayı zaptetmek deliyi zaptetmekten zordur

Pek yaş olma, sıkılırsın; pek de kuru olma, kırılırsın

Pilav yiyen, kaşığını yanında (belinde) taşır

Rakip ölsün de ne yüzden ölürse ölsün

Ramazan bereketli aydır ama duvardan giden kılıca sor (demişler)

Rençber kırk yılda, tüccar kırk günde

Rüzgarlı günde pamuk atılmaz

Sabah sürçen, geceye dek sürçer

Sabahın kızıllığı akşamı kış eder, akşamın kızıllığı sabahı güz eder

Sabır acıdır, (acı ise de) meyvesi tatlıdır

Sabreden derviş, muradına ermiş

Sade pirinç zerde olmaz, bal gerektir kazana; baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana

Sakal bıyığa denk olmayınca berber ne yapsın?

Samur kürkde olsa kabahatli kimse üzerine almaz

Sana vereyim bir öğüt: Kendi ununu elinle öğüt (benden sana bir öğüt: ununu elinle öğüt)

Sarhoştan deli bile korkar

Sarı öküzün yanında duran; ya huyundan ya tüyünden kapar

Sarımsak da acı amma evde lazım bir dişi

Sel gider kum kalır (kişi ettiğini bulur)

Sel ile gelen yel ile gider

Selden gelen suya gider

Sen ağa ben ağa, bu ineği (öküzü) kim sağa (sen dede ben dede, bu atı kim tımar ede)

Sen bilirsin deyince (deyirmende) kavga olmaz

Sen işten korkma, iş senden korksun

Sen olursan bensiz, ben de olurum sensiz

Senden çıkmış bir kaza, kime gidersin imdada

Senden zengin ile ortak olma

Serçeden (kuştan) korkan darı ekmez

Seyrek giden doğan, sık giden soğan

Sıçan (fare) çıktığı deliği bilir

Sık gidersen dostuna, yatar arka üstüne

Sinek küçüktür ama mide bulandırır

Sitte-i Sevir, her saati bir devir

Soğuk, ''kırk kat keçe, ben ondan geçe; bir kat deri, ben ondan geri'' demiş

Sokma akıl, sekiz adım gider

Sonradan gelen devlet, devlet değildir

Sonradan görme kuldan, buluttan çıkma günden korkulur

Sorma kişinin aslını, sohbetinden bellidir

Sormak ayıp değil, sormamak (bilmemek) ayıp

Söyleyenden dinleyen arif gerek

Söz dediğin yaş deridir, nereye çekersen oraya gider

Sözünü bil, pişir; ağzında der, devşir

Sür git dememişler, gör geç demişler

Sürüden ayrılanı (ayrılan kuzuyu, koyunu) kurt kapar

Sütlüyü sürüden çıkarmazlar

Şahin ile deve avlanmaz

Şahin küçük et yer, deve büyük ot yer

Şap ile şeker bir değil

Şaşkın ördek başını bırakır, kıçından dalar

Şık şık (çık çık) eden nalçadır, iş bitiren akçadır

Şüphe, insanı rahat koymaz; ama çok tehlikeden korur

Şahin avını nerede olsa alır

Tabak sevdiği deriyi yerden yere çarpar

Tarlayı tapu zapt etmez, saban zapt eder

Tarlayı taşlı yerden, kızı kardaşlı yerden

Taş düştüğü yerde ağırdır (kalır) (taş yerinde ağırdır)

Tas yere düşmeden çınlamaz

Taşıma (dökme) su ile değirmen dönmez

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır

Tayfanın akıllısı, geminin dümeninden uzak durur

Tembele ''Kapını ört.'' demişler, ''Yel eser örter.'' demiş

Temel taşı temelde, köşe taşı köşede gerek

Tencere dibin kara, seninki benden kara

Terziye ''Dinlen.'' demişler, ayağa kalkmış

Terziye ''Göç.'' demişler, ''İğnem başımda.'' demiş

Teşbihte (temsilde) hata olmaz

Testiyi kıran da bir, suyu getiren de

Tilki 'Benim için demem; ama üzümsüz bağın kökü kurusun.' demiş

Tilki erişemediği üzüme, ''Hevengim olsun.'' demiş

Tilki tilkiliğini bildirinceye kadar post elden gider

Tilkiye ''Tavuk kebabı yer misin?'' demişler, ''Adamın güleceğini getiriyorsunuz.'' demiş

Tok, açın halinden bilmez (ne bilir, anlamaz) (Var ne bilsin yok halinden)

Top barutu beylikten olunca güllesi Bağdat'a gider

Türk'ün aklı gözünde

Tutulmayan hırsız beyden büyüktür

Tutulmayan uğru, beyden doğru

Ustamın adı Hıdır, elimden gelen budur

Utanma pazar, dostluğu (mideyi) bozar

Uyku ölümün kardeşidir

Üveye etme, özünde bulursun; geline etme, kızında bulursun

Üzümü (üzümünü) ye (de), bağını sorma

Var ne bilsin yok halinden

Vardı bağım malım, gelirdi kardeşlerim; tükendi yağım balım, gelmiyor kardeşlerim

Varsa hünerin, var her yerde yerin; yoksa hünerin, var her yerde yerin!

Ver elindeki sapı, git dolan kapı kapı

Ver yiğidi yiğide, Mevla rızkın yetire

Veren el, alan elden üstündür

Vur dedik, öldürdü

Yağ (yal) yiyen köpek tüyünden belli olur

Yağlı dilimin yoksa, yağlı dilin de mi yok!

Yağmur yağsa kış değil mi? Kişi halini bilse hoş değil mi?

Yalan parayla değil ya (alınmaz)

Yapı taşı, yapıdan (yerde) kalmaz

Yarım hekim candan eder, yarım hoca dinden eder

Yatsının faziletini güveyden sormalı

Yeğniği yel alır, ağır yerinde kalır

Yel gelen deliği kapamalı

Yemeyenin malını yerler (üstünede bir bardak su içerler)

Yengece 'Niçin yan yan gidersin?' demişler; 'Serde kabadayılık var.' demiş

Yerdeki yüze basılmaz (kimse basmaz)

Yerinden oynayan yetmiş kazaya uğrar, en küçüğü ölüm

Yiğidin sözü, demirin kertiği

Yiğidin yiğide ekmeği ödünç, kötüye sadaka

Yiğit başından devlet ırak değildir

Yiğit yiğide at bağışlar

Yılan kendi eğriliğine bakmaz da ''Devenin boynu eğri.'' der

Yılan ne kadar eğri gitse deliğine doğru girer

Yılanın sevmediği ot, deliğinin ağzında biter

Yırtılan deli Ahmet'in yakası

Yol yürümekle, borç ödemekle tükenir

Yola giden yorulmaz

Yoldan (yol ile) giden yorulmaz

Yörüğün göçü gide gide düzelir

Yularsız deve yedilmez

Yürük ata kamçı değmez

Yuyucunun hakkı eline geçsin de ölü ister cennete gitsin ister cehenneme

Yüz yüzden utanır

Yüzü güzel olanı değil huyu güzel olanı sev

Zararın neresinden dönülse (dönersen - dönsen) kardır

Zemheride kar yağmasından, kan yağması iyidir

Zemheride sür de çalı ile sür

Zemheride yoğurt isteyen cebinde bir inek taşır

Zemheriden sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez

Zengin adam, elindeki kendine yeten adamdır

Zengin giyerse "sağlıcakla", fakir giyerse "nereden buldun ki!" derler

Züğürtlük zadeliği bozar

Deyimler Sözlüğünde De

aba altından değnek göstermek

abdestinde namazında olmak

abdestinden şüphesi olmamak

abdestsiz yere basmamak

âdet yerini bulsun diye

adımını denk atmak

ağaca çıksa pabucu yerde kalmaz

ağız değiştirmek

ağzı açık ayran delisi

ahını yerde koymamak

aklı götünde

alâkaya çay demlemek

aman zaman dedirtmemek

baba baba değil iskele babası

babaları üstünde olmak

babası üstünde olmak

bal dök de yala

başına dert açmak

başına devlet kuşu konmak

başına vur elinden ekmeğini al

benden sonra tufan

benim adım Hıdır elimden gelen budur

bileğinde altın bileziği olmak

bin dereden su getirmek

bir ayak üstünde bin yalan söylemek

bir dudağı yerde bir dudağı gökte

Bulgurlu’ya gelin mi gidecek?

büyümüş de küçülmüş

Cafer ağanın abdest suyu

can derdine düşmek

cebinde akrep olmak

cebinden çıkarmak

cendereye koymak

çabalama kaptan ben gidemem

çekirdekten yetişmek

çileden çıkmak

çizmeden yukarı çıkmak

çoban kulübesinde padişah düşü görmek

çoban kulübesinde padişah rüyası görmek

dağları devirmek

dam üstünde saksağan, vur beline kazmayı

dediği dedik, çaldığı düdük

dediğinden çıkmak

defi bela kabilinden

defterden silmek

defteri dürülmek

defterini dürmek

değirmen taşının altından diri çıkar

değirmene gelen nöbet bekler

değirmenin suyu nereden geliyor?

dehşete kapılmak

deli bayrağı açmak

deli danalar gibi dönenmek

deli danalar gibi dönmek

deli divane olmak

deli kızın çeyizi gibi

deli olmak işten değil

deli pösteki sayar gibi

delik deşik aramak

delinin eline değnek vermek

deliye her gün bayram

demediğini bırakmamak

demem o deme değil

demeye kalmamak

demir gibi olmak

denizi geçip çayda boğulmak

derdini dökmek

derdini Marko Paşa’ya anlat

dereden tepeden konuşmak

dereyi görmeden paçaları sıvamak

derinlere dalmak

derisi kemiklerine yapışmak

derisini yüzmek

deve kuşu gibi başını yere gömmek

deveyi hamuduyla yutmak

deveyi havutuyla yutmak

deyip de geçmek

deyip de geçmemek

dilinde tüy bitmek

Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak

dokuz köyden kovulmuş

doyumluk değil tadımlık

dört yanı deniz kesilmek

dumanı üstünde

durup dinlenmeden

düğün değil bayram değil eniştem beni niye öptü

düğün dernek, hep bir örnek

edepsizliği gündeliğe takılmak

ekmeği dizinde

ekmek elden su gölden

el üstünde gezmek

eski köye yeni âdet getirmek

eyere de gelir semere de

ez ez de suyunu iç

falcı değilim ya

fare l'avvocato del diavolo

feleğin çemberinden geçmek

feleğin çemberinden geçmiş

gece gündüz dememek

geçti Bor’un pazarı sür eşeği Niğde’ye

girecek delik aramak

girye bana hande sana

gök demir, yer bakır

gölgede bırakmak

gölgede kalmak

gölgesinden korkmak

gömleğinden geçirmek

gömlek değiştirir gibi değiştirmek

gönlünde yatmak

gönülden çıkarmak

gönülden ırak olmak

göz önünde tutmak

gözden düşmek

gözden gönülden çıkarmak

gözden ırak tutmak

gözden kaybetmek

gözlerinde şimşekler çakmak

gözü yükseklerde olmak

gözünün önünden geçmek

güvendiği dal elinde kalmak

haddeden geçmek

Halep yolunda deve izi aramak

haline bakmaz Hasan Dağı’na oduna gider

her telden çalmak

herkes gider Mersin’e biz gideriz tersine

ılıca ördeği

iâde-i îtibâr

iç güveysinden hallice

içinde parmağı olmak

iğneden ipliğe

iki arada bir derede

iki dirhem bir çekirdek

ikindiden sonra dükkan açmak

ipleri birinin elinde olmak

işin içinde iş var

işinde yükselmek

iyiye iyi, kötüye kötü demek

izinden yürümek

kaçacak delik aramak

kadere razı olmak

kafası yerinde olmamak

kağıt üzerinde kalması

kaleyi içinden fethetmek

kan ter içinde kalmak

kapanın elinde kalmak

Karadeniz’de gemilerin mi battı?

karga bokunu yemeden

kaşının altında gözün var dememek

köpeğe hoşt, kediye pişt dememek

köprüyü geçinceye kadar ayıya dayı demek

körler mahallesinde ayna satmak

leb demeden leblebiyi anlamak

lokman hekimin ye dediği

mahkemede dayısı olmak

maksadı üzüm yemek değil, bağcıyı dövmek

nal deyip mıh dememek

ne oldum delisi olmak

olmayacak duaya amin demek

on ikiden vurmak

ölüm döşeğinde

öp de başına koy

öpücük göndermek

paraya para dememek

parayı denize atmak

pay edene pay kalmamak

peşinden koşmak

peşinden sürüklemek

post elden gitmek

postu deldirmek

rafta kurabiye var ama size göre değil

rotayı değiştirmek

rüzgar gelecek delikleri tıkamak

sağlam ayakkabı değil

sel önünden kütük kapmak

sen giderken ben geliyordum

senden gelecek çıraya puf

sevincinden ağzı kulaklarına varmak

söyleye söyleye dilimde tüy bitti

sürüden ayrılmak

taş taş üstünde bırakmamak

tavşana kaç, tazıya tut demek

tavuğuna kışt demek

teessüf ederim

tepesinde havan dövmek

tepesinden kaynar sular dökülmek

testi kırılsa da kulpu elinde kalır

tut kelin perçeminden

tütünü tepesinden çıkmak

uyku gözünden akmak

ücüğünden cücüğüne

üst perdeden başlamak

üst perdeden konuşmak

üstünde durmak

üstünden atmak

üzerinden atmak

üzüm yemek değil bekçi dövmek

vardığın yer körse sen de gözünü kapa

varlık içinde yaşamak

vık dedirtmemek

vur deyince öldürmek

vurduğu yerden ses getirmek

ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli

ya deve ya deveci

ya devlet başa ya kuzgun leşe

yediden yetmişe

yediği önünde yemediği ardında

yediği önünde, yemediği ardında

yeme de yanında yat

yemeden içmeden

yemeden içmeden kesilmek

yenilir yutulur gibi değil

yer demir, gök bakır

yerden alıp gökte yemek

yerinde duramamak

yerinde su çıkmadı ya!

yok devenin başı

yok devenin nalı

yuları birinin elinde olmak

yükseklerde dolaşmak

yükseklerde uçmak

yürekte var elde yok

yüzünden kan damlamak

180 derece dönmek

Abdestbozan Otu

Abdestini Vermek

Acı Badem Kurabiyesi

Adamlık Sende Kalsın

Adezyon Kuvveti

Ağa Borç Eder, Uşak Harç

Ağız Değişikliği

Ağızdan Burun Yakın, Kardeşten Karın Yakın

Ağlar Gözden, Sahte Sözden Kendini Sakın

Ağzı Burnu Yerinde

Ağzı Torba Değil Ki Büzesin

Ah Yerde Kalmaz

Ahı Yerde Kalmamak

Akdeniz Humması

Akıllı Köprü Arayıncaya Dek Deli Suyu Geçer

Akım Derken Bokum Demek

Aklı Başka Yerde Olmak

Aklı Bir Yerde Olmak

Aklının Köşesinden Geçmemek

Al Benden De O Kadar

Alçacık Dağları Ben Yarattım Demek

Aleyhinde (Veya Aleyhine) Söylemek (Veya Bulunmak)

Aleyhinde Olmak

Allah Bana, Ben De Sana

Allah Beterinden Saklasın (Veya Esirgesin)

Allah Dokuzda Verdiğini Sekizde Almaz

Allah Dört Gözden Ayırmasın

Allah Gecinden Versin

Allah Kısmet Ederse

Allah Senden Razı Olsun

Allah Sevdiğine Dert Verir

Allah Verince Kimin Oğlu, Kimin Kızı Demez

Allah Yarattı Dememek

Allah Yürü Ya Kulum Demiş

Allah Ziyade Etsin

Aman Dedirtmek (Veya Amana Getirmek)

Amcamla Dayım, Hepsinden Aldım Payım

Ana Deniz Bilimi

Anlam Değişmesi

Ar Ve Hayâ Perdesi Yırtılmak

Ar Yılı Değil, Kar Yılı

Arabistan Defnesi

Arası Geçmeden

Arkadaş Değil, Arka Taşı

Ateş Demekle Ağız Yanmaz

Ateşle Barut Bir Yerde Durmaz

Atma Recep, Din Kardeşiyiz

Ayağı Yerden Kesilmek

Ayağını Denk Almak

Ayağını Denk Basmak

Ayağının Bastığı Yerde Ot Bitmez

Ayağının Tozunu Silmeden

Ayak Değiştirmek

Ayakları Yere Değmemek

Ayaklarını Yerden Kesmek

Ayı Görmeden Bayram Etme

Azrail'in Elinden Kurtulmak

Baba Değil, Tırabzan Babası

Bağ Babadan, Zeytin Dededen Kalmalı

Bağırsaklarını Deşerim

Bağrını Delmek

Bana Da ... Demesinler

Bana Mısın Dememek

Bastığı Yerde Ot Bitmez

Başı Derde Girmek

Başı Devletli

Başı Göğe Ermek (Veya Değmek)

Başı Taşa Değmek

Başını Derde Sokmak

Başının Derdine Düşmek

Battı Balık Yan Gider

Beden Terbiyesi

Bektaşî Dedesi

Belinden Gelmek

Benden Günah Gitti

Bendeniz Cennet Kuşu

Benzinde Kan Kalmamak

Beyninden Vurulmuşa Dönmek

Bilader Ağacı

Bile Bile Lâdes

Bilimsel Deneycilik

Bin Bilsen De Bir Bilene Danış

Binin Yarısı Beş Yüz (O Da Bizde Yok)

Bir Ben, Bir De Allah Bilir

Bir Dediği Bir Dediğini Tutmamak

Bir Dereceye Kadar

Bir Deri Bir Kemik (Kalmak)

Bir Günden Bir Güne

Bir Karıyla Bir Koca, Dırdır Eder Her Gece

Bir Mum Al Da Derdine Yan

Birleşme Değeri

Bismillah Demek

Bize De Mi Lolo?

Bizim Gelin Bizden Kaçar, Tutar Ellere Başını Açar

Borç Yiyen Kesesinden Yer

Borçluluk Dengesi

Böyle Gelmiş Böyle Gider

Bugünden Tezi Yok

Bugünkü Günde

Buğdayım Var Deme Ambara Girmeyince, Oğlum Var Deme Yoksulluğa Ermeyince

Bulaşık Deniz

Burjuva Edebiyatı

Bülbülü Altın Kafese Koymuşlar, "ah Vatanım" Demiş

Büyük Abdesti Gelmek

Büyük Başın Derdi Büyük Olur

Can Cümleden Aziz

Can Derdinde Olmak

Canına Değmek

Canına Tak Demek (Veya Etmek)

Canını Cehenneme Göndermek (Veya Yollamak)

Canının Derdine Düşmek

Ce Demeye Mi Geldin?

Cendereye Sokmak

Cepheden Cepheye Koşmak

Cepheden Hücuma Geçmek

Dağ (Veya Dağları) Devirmek

Dağda Bağın Var, Yüreğinde Dağın Var

Dediğim Dedikçi

Dediğine Gelmek

Dedikodu Etmek (Veya Yapmak)

Dedikodu Kumkuması

Defibelâ Kabilinden

Defihacet Etmek

Defterinde Olmamak

Değer Artırma

Değer Düşürme

Değer Düşürümü

Değer Yargısı

Değerli Kâğıt

Değirmen Taşı

Değirmendere Fındığı

Değişen Yıldız

Değişiklik Teklifi

Değişim Yönetimi

Değişmez Maliyet

Dehşet Saçmak

Dehşete Düşürmek

Dehşete Kapılmak (Veya Düşmek)

Dekolte Konuşmak

Deli Dana Hastalığı

Deli Güllâbicisi

Deli Raziye Gibi

Deliğe Tıkmak

Delik Büyük, Yama Küçük

Delik Deşik Etmek

Delik Deşik Olmak

Delikli Boncuk (Veya Taş) Yerde Kalmaz

Deliliğe Vurmak

Deliliği Tutmak

Delişmenlik Etmek

Demagoji Yapmak

Demir Tavında Dövülür

Demirbaştan Düşmek

Demirci Mengenesi

Deneme Hayvanı

Deneme Tahtası

Deneme Yayını

Denetleme Kurulu

Denetleme Yapmak

Deneyim Kazanmak

Dengeli Kılmak

Dengesi Bozulmak

Dengiyle Karşılamak

Deniz Akıntısı

Deniz Bindirmek

Deniz Durmak (Veya Düşmek)

Deniz Haritası

Deniz Hırsızı

Deniz Kırlangıcı

Deniz Menekşesi

Deniz Otobüsü

Deniz Sarmaşığı

Deniz Tavşancılı

Deniz Yolu Ulaşımı

Denizde Kum, Onda Para

Denizdeki Balığın Karada Komisyonculuğunu Yapmak

Denize Açılmak

Denize Düşen Yılana Sarılır

Denklemler Sistemi

Densizlik Etmek

Deprem Kuşağı

Derdi Veren Devasını Da Verir

Derdine Düşmek

Derdini Deşmek (Veya Depreştirmek)

Dere Tepe Düz Gitmek

Derin Derin Düşünmek

Derin Soğutucu

Derinden Derine

Derinlik Kayaçları

Derleyip Toplamak (Veya Toparlamak)

Dertsiz Başını Derde Sokmak

Desenli Kaplama

Destekleme Alımı

Destekli Bütçe

Desteksiz Atmak

Destursuz Atmak

Dev Köpek Balığıgiller

Devamlı Otlatma

Deve Bir Akçeye, Deve Bin Akçeye

Deve Dişi Gibi

Deve Kuşu Gibi (Yüke Gelince Kuş, Uçmaya Gelince Deve)

Deve Kuşu Gibi Başını Kuma Sokmak (Veya Gömmek)

Deve Kuşuluk Etmek

Deve Nalbanda Bakar Gibi

Deveden Büyük Fil Var

Deveyi Havuduyla Yutmak

Deveyi Yardan Uçuran Bir Tutam Ottur

Devlet Bankası

Devlet Düşkünü

Devlet Oğul, Mal Tahıl, Mülk Değirmen

Devreye Alınmak

Dezenfekte Etmek

Dilden Dile Dolaşmak

Dilenciye Hıyar Vermişler De Eğri Diye Beğenmemiş

Dilinden Anlamak

Dilinden Kurtulamamak

Dilini Değdirmemek

Dillerde Dolaşmak (Veya Gezmek)

Dillere Destan Olmak

Dişinden Tırnağından Artırmak

Doğru Söyleyeni Dokuz Köyden Kovarlar

Dokuz Körün Bir Değneği

Dost Kara Günde Belli Olur

Dünya Yıkılsa Umurunda Değil

Edebini Takınmak

Edebiyat Bilimi

Edebiyat Tarihi

Edeptir Söylemesi

Efendiden Bir Adam

Efendim Nerede, Ben Nerede?

Ekmeden Biçilmez

Ekmediği Yerden Biter

Ekmeğinden Etmek

Ekmeğinden Olmak

El Değiştirmek

El Elde Baş Başta

Elde Avuçta (Ne Varsa)

Elde Bulunan Beyde Bulunmaz

Elden Ayaktan Düşmek (Veya Kesilmek)

Elden Ele Geçmek

Elden Geçirmek

Elden Geldiği Kadar

Elden Kaçırmak

Elden Ne Gelir?

Elektron Demeti

Elin Ağzı Torba Değil Ki Büzesin

Elinde Bulunmak (Veya Olmak)

Elinde Büyümek

Elinden Geleni Yapmak

Elinden Kurtulmak

Eline Erkek Eli Değmemiş Olmak

Ensesinde Boza Pişirmek

Erkeklik Sende Kalsın!

Eşek Derisi Gibi

Eşitlik Derecesi

Eteğindeki Taşı Dökmek

Eti Budu Yerinde (Veya Etine Dolgun)

Etinden Et Koparmak (Veya Kesmek)

Evi Ev Eden Avrat

Evlerden Irak (Veya Uzak)

Eylemde Bulunmak

Ezberden Yapmak

Fare Deliğe Sığmamış, Bir De Kuyruğuna (Veya Kıçına) Kabak Bağlamış

Fare Deliği Bin Altın

Feneri Nerede Söndürdün

Fevkalâde Hâl

Geçinme Endeksi

Geçme Namert Köprüsünden, Ko Aparsın Su Seni

Geçmişe Mazi, Yenmişe Kuzu Derler

Geleceği Varsa Göreceği De Var

Gelen Ağam Giden Paşam

Gelini Ata Bindirmişler "ya Nasip" Demiş

Gerdeğe Girmek

Geri Göndermek

Girişimde Bulunmak

Gitti Gider (Dahi Gider)

Gizliden Gizliye

Göden Bağırsağı

Gökte Ararken Yerde Bulmak

Gömleğinden (Veya Gömlekten) Geçirmek

Gömlek Değiştirmek

Gönderme Belgesi

Gönlünde Kalmak

Gönlünden Geçirmek (Veya Geçmek)

Gözden Irak Olan Gönülden De Irak Olur

Gözden Kaybolmak

Gözden Nihan Olmak

Gözden Uzak Tutmak

Gözden Uzaklaşmak

Gözetleme Deliği

Gözlerinden Okumak

Gözlerini Devirmek

Gözü Göz Değil

Gözü Yüksekte (Veya Yükseklerde) Olmak

Gözünde Büyümek

Gözünde Büyütmek

Gözünde Olmamak

Gözünden Kıskanmak

Güç Mevkide Kalmak

Gümüş Sağ Olsun, Altın Gidekosun

Günah Benden Gitti (Veya Gitsin)

Gündeliğe Gitmek

Gündem Dışı

Gündeme Getirmek

Günlerden Bir Gün

Günlük Defter

Güreş Minderi

Güvendiği Dağlara Kar Yağmak (Veya Güvendiği Dal Elinde Kalmak)

Haber Göndermek

Hadde Fabrikası

Haddeden Geçirmek

Hak Deyince Akan Sular Durur

Hâlden Anlamak (Veya Bilmek)

Hâli Tavrı Yerinde

Hâli Vakti Yerinde

Harman Sonu Dervişlerin

Hatırından (Veya Hatır Ve Hayalinden) Geçmemek

Hava Değiştirmek

Havale Göndermek (Veya Yollamak)

Hayalinden Geçirmek

Hayat Mücadelesi

Haydan Gelen Huya Gider

Haydi Canım Sen De

Hayra Alâmet Değil

Hazırlık Devresi

Her Yiğidin Gönlünde Bir Aslan Yatar

Herkes Gider Mersin'e, Biz Gideriz Tersine

Herkesin Geçtiği Köprüden Sen De Geç

Herkesin Gönlünde Bir Aslan Yatar

Hiddete Kapılmak

Hiddetten Kudurmak

Hizmetinde Olmak

Hükmünde Olmak

Hükûmeti Devirmek

Işınım Dengesi

Kabuk Değiştirme

Kaç Para Eder?

Kadeh Arkadaşı

Kadeh Arkadaşlığı

Kadeh Kaldırmak

Kader Birliği Etmek

Kadere Boyun Eğmek

Kafasına Vur, Ekmeğini Elinden Al

Kafayı Değiştirmek

Kahır Yüzünden Lütfa Uğramak

Kahve Dövücünün Hınk Deyicisi

Kalıbı Değiştirmek (Veya Dinlendirmek)

Kanını Yerde Koymak

Kantarı Belinde

Karanlığı Deşmek (Veya Yırtmak)

Kararsız Denge

Kardeş Kardeş

Kardeş Kardeşi Atmış, Yar Başında Tutmuş

Kardeş Kavgası

Kardeşim Olsun Da Kanlım Olsun

Kardeşlik Etmek

Karga Bok Yemeden

Karınca Kaderince

Karşılaştırma Derecesi

Kasayı Devretmek

Kaya Uçmazsa Dere Dolmaz

Kaz Gelen Yerden Tavuk Esirgenmez

Kaza Geliyorum Demez

Kazan Kaldırmak (Veya Devirmek)

Kazan Kaynamayan Yerde Maymun Oynamaz

Kedi Yetişemediği (Veya Uzanamadığı) Ciğere Pis (Veya Murdar) Dermiş

Kele Köseden Yardım Olmaz

Kellesinden Olmak

Kenarda Köşede

Kendi Derdine Düşmek

Kendi Hâlinde Bırakmak

Kendi Köşesinde Yaşamak

Kendinde Olmamak

Kendinde Toplamak

Kendini Bir Yerde Bulmak

Kendini Dev Aynasında Görmek

Kerameti Kendinden Menkul

Kıdemli Başçavuş

Kırmız Madeni

Kıyıda Köşede

Kıyıda Köşede Kalmak

Kimse Kendi Memleketinde Peygamber Olmaz

Kimse Yoğurdum Ekşi Demez

Kimseden Kimseye Hayır Yok (Veya Gelmez)

Kirpiği Kirpiğine Değmemek

Kişi Refikinden Azar

Kişiyi Vezir Eden De Karısı, Rezil Eden De

Komşuda Pişer, Bize De Düşer

Korkak Bezirgan Ne Kâr Eder Ne Zarar (Veya Ziyan)

Koyduğum Yerde Otluyor

Koyun Can Derdinde, Kasap Yağ Derdinde

Kökünden Halletmek

Köprüden (Veya Köprüyü) Geçinceye Kadar Ayıya Dayı Derler

Kör Değneğini Beller Gibi

Köseyle Alay Edenin Top Sakalı Kara Gerek

Köşede Bucakta Kalmak

Kulaklarının Pasını Gidermek

Kurdele Balığı

Kurdele Balığıgiller

Küçük Abdest

Küçük Dağları Ben Yarattım Demek

Külâh Peşinde Olmak

Külâhları Değiştirmek (Veya Değişmek)

Kündeden Atmak

Kündeye Gelmek

Kündeye Getirilmek

Lâdes Tutuşmak

Lâfı Değiştirmek

Leblebiden Nem Kapmak

Lehinde Söylemek (Veya Bulunmak)

Ligden Düşmek

Maden Kömürü

Mahkeme Kadıya Mülk Değil

Mal Da Yalan Mülk De Yalan, Var Biraz Da Sen Oyalan

Mecrası Değişmek

Medet Ummak (Veya Beklemek)

Mevduat Defteri

Mide Fesadına Uğramak

Mideyi Bastırmak

Minareyi Yaptırmayan Yerden Bitmiş Sanır

Minder Dışına Atmak

Miras Helal, Hele Al Demişler

Misafir Umduğunu Değil Bulduğunu Yer

Misk Yerini Belli Eder

Modernize Etmek

Mucize Kabilinden

Mukabelede Bulunmak

Mübadele Etmek

Mücadele Vermek

Müjde Koşturmak

Müjde Vermek (Veya Götürmek)

Mükedder Olmak

Müsaade Etmek (Veya Buyurmak)

Müsadere Etmek

Müslüman Mahallesinde Salyangoz Satmak

Müsvedde Defteri

Müsveddelik Kâğıt

Müşahede Etmek

Ne Dese Beğenirsin?

Nedenli Nedensiz

Nefis Mücadelesi

Neler De Neler, Maydanozlu Köfteler

Nerede Bu Bolluk

Nerede Hareket, Orada Bereket

Nerede Kaldı Ki

Ok Gibi (Yerinden) Fırlamak

Okka Her Yerde Dört Yüz Dirhem

Olacak Gibi Değil

Oturak Kündesi

Para Değişimi

Paralel Kaidesi

Perde Ayaklılar

Perdelerini Açmak

Perdesi Sıyrık

Perdesi Yırtık

Peşinde (Veya Peşinden) Koşmak

Peşinde Dolaşmak (Veya Gezmek)

Peşinden Yürümek

Pilâv Yiyen Kaşığını Yanında (Veya Belinde) Taşır

Pireyi Deve Yapmak

Pireyi Gözünden Vurmak

Polimerleşme Derecesi

Püf Desen Uçacak

Randevusu Olmak

Sabahın Köründe

Sabreden Derviş Muradına Ermiş

Sade Birimler Bölüğü

Sağ Gözünü Sol Gözünden Sakınmak

Sap Derken Saman Demek

Sarılgan Gövde

Satış Değeri

Sayesinde Sayeban Olmak

Sedef Otugiller

Sel Gider, Kum Kalır

Semeri Devirmek

Serçeden Korkan Darı Ekmez

Ses Değişmesi

Sıçan Deliğe Sığmamış, Bir De Kuyruğuna Kabak Bağlamış

Sıçan Deliği Bin Akçe

Sıçan Deliğine Paha Biçilmez Olmak

Sıfıra Sıfır, Elde Var Sıfır

Sırat Köprüsünden Geçmek

Sitteisevir Her Saati Bir Devir

Soluğu (Bir Yerde) Almak

Sonradan Gelen Devlet Devlet Değildir

Sorma Kişinin Aslını, Sohbetinden Bellidir

Sosyal Değerler

Sosyal Demokrasi

Sosyal Demokrat

Sözü Sohbeti Yerinde

Sözünde Durmak

Sulbünden Gelmek

Suratı Değişmek

Suyu Getiren De Bir, Testiyi Kıran Da

Suyu Kesilmiş Değirmene Dönmek

Suyu Nereden Geliyor?

Sürgüne Göndermek

Sürüden Ayrılanı Kurt Kapar

Sürüyü Güden Kurdu Görür

Tanrı Yarattı Dememek

Tarihî Maddeci

Tarihî Maddecilik

Tarizde Bulunmak

Tatlı Yerinde Bırakmak (Veya Kesmek)

Tavşan Dağa Küsmüş De Dağın Haberi Olmamış

Tecahülüarifaneden Gelmek

Tedahülde Kalmak

Tedavülde Olmak

Tedavülden Kalkmak

Teessüf Ederim!

Tekelinde Olmak

Tencere Dibin Kara, Seninki Benden Kara

Tencerede Pişirip Kapağında Yemek

Tepeden Tırnağa Süzmek

Tepeli Deve Kuşu

Tepeli Deve Kuşugiller

Tepesinde Bitmek

Tepetakla Etmek (Veya Devirmek)

Tersinden Okumak

Testi Kırılsa Da Kulpu Elde Kalır

Testiyi Kıran Da Bir, Suyu Getiren De

Tilki Tilkiliğini Anlatıncaya Kadar Post Elden Gider

Toplumsal Değer

Toplumsal Denge

Turnayı Gözünden Vurmak

Tuttuğu Dal Elinde Kalmak

Uçan Kuştan Medet Ummak

Uğurlu Kademli Olsun

Uhdesinde Olmak

Uhdesinden Gelmek

Vakit Kaybetmeden

Vazifesinden Olmak

Vecde Kapılmak

Viskozite Değeri

Vites Değiştirmek

Vurduğu Yerden Ses Gelmek

Yakınlık Derecesi

Yaklaşık Değer

Yarasını Deşmek

Yardımcı Ders

Yaşı Yerde (Veya Toprakta) Sayılası

Yedek Parçacı

Yedek Parçacılık

Yelken Gönderi

Yeniden Tasarımlama

Yer Bakır Gök Demir Kesilmek

Yer Değiştirmek

Yer Demir Gök Bakır

Yer Yerinden Oynamak

Yerden Göğe Kadar

Yerden Yere Vurmak

Yeri Göğü Ben Yarattım Demek

Yerinde Yeller Esmek

Yerinden Fırlamak

Yerinden Oynamak

Yerinden Oynatmak

Yerlerde Sürünmek

Yetimi Okşamışlar, Vay Sırtım Demiş

Yiğitlik Sende Kalsın

Yolunu Değiştirmek

Yöndeş Açılar

Yönetim Gideri

Yüksek Perdeden Konuşmak

Yüreği Yerinden Oynamak

Yüreğinden Geçmek

Yüreğinden Gelmek

Yüreğine Dert Olmak

Yüz Yüzden Utanır

Yüzünden Akmak

Yüzünden Düşen Bin Parça Olmak

Yüzünden Okumak

Yüzünün Derisi Kalın

Zahmetine Değmek

Zımbalı Defter

Zümre Edebiyatı

abacı kebeci (ara yerde) sen neci?

abdest tazelemek

acemi nalbant gâvur eşeğinde öğrenir

ahde vefa etmek

alacak verecekle ödenmez

arpacıya borç eden ahırını tez satar

art eteğinde namaz kılmak

aşure yemeye giden kaşığını taşır

beslemeyi eslemeden alma

bıraktığı (veya bağladığı) yerde (veya çayırda) otlamak

bodur tavuk her gün (veya dem) piliç

borçsuz çoban yoksul beyden yeğdir

dedikodu sermayesi olmak

demir üzerinde

demoralize olmak

dengeyi sağlamak

deplasmana gitmek (veya çıkmak)

derekeye düşmek

dermanı kesilmek

dertsiz kul olmaz

dervişin fikri ne ise zikri de odur

despotluk etmek

destursuz bağa gireni sopa ile kovarlar

deveci ile görüşen kapısını yüksek açmalı

diken üstünde oturmak (veya olmak)

dilsizin dilinden anası anlar

donsuzun gönlünden dokuz top bez geçer

dökme su ile değirmen dönmez

düğününde kalburla (veya elekle) su taşımak

dünden hazır (veya razı) olmak

esrik devenin çulu eğri gerek

ezilmeden yenilmek

faturasını (birine) çıkarmak (veya ödetmek)

gelecek vadetmek

gelen gideni aratır (veya gelen gidene rahmet okutur)

genizden konuşmak (veya çıkarmak)

gidilmeyen yer senin değildir

gökyüzünde düğün var deseler kadınlar merdiven kurmaya kalkar

gön yufka yerinden delinir

gönderme yapmak

görevden (veya görevinden) uzaklaştırmak

gövdeye atmak (veya indirmek)

gündemi değiştirmek

heyheyleri tutmak (veya üstünde olmak)

horozu çok olan köyde sabah geç olur

hu çekmek (veya demek)

huyunu suyunu değiştirmek

kader olmayınca kadir bilinmez

kâğıt üzerinde (veya üstünde) kalmak

kanaat gibi devlet olmaz

kâr zararın kardeşidir (veya ortağıdır)

kardeş kardeşin ne öldüğünü ister ne onduğunu

kavun kökeninde büyür

kazın ayağı öyle değil

kefaretini ödemek

kenarın dilberi nazik de olsa nazenin olmaz

kırlangıcın zararını biberciden sor

kurcalama sivilceyi çıban edersin

kuvveden fiile çıkarmak

külhancının beyliği hamamcılık demişler

mandepsiye bastırmak (veya düşürmek)

mazlumun ahı yerde kalmaz

milletin ağzı torba değil ki büzesin (veya dikesin)

model çıkarmak

mühür kimde ise Süleyman odur

namerde muhtaç olmak

nazarı değmek

perdelerini kapamak

sağlam pabuç (veya ayakkabı) değil

secdeye varmak (veya kapanmak)

sürüncemede kalmak

tabak sevdiği deriyi taştan taşa (veya yerden yere) çalar

taksit ödemek (veya vermek)

taşıma su ile değirmen dönmez

tekeden süt çıkarmak

tetik üstünde beklemek

ucuz pahalı dememek

umut vermek (veya vadetmek)

zayıf yerinden (veya noktasından veya damarından) yakalamak

zurnanın zırt dediği yer

zül saymak (veya addetmek)

özrü kabahatinden büyük

şiddet göstermek

şerit değiştirmek

göz önünde tutmak (veya bulundurmak)

sis perdesi aralanmak

çizgisinden sapmamak

şehadette bulunmak

alın yazısı değişmez

koltuk değneği olmak

devre dışı tutmak (veya bırakmak)

iskambil kâğıdı gibi devrilmek

incir çekirdeği doldurmamak

ödev bilmek (veya saymak)

köşe taşı köşede yakışır

şirazeden çıkmak

evladın var mı derdin var

eli böğründe kalmak

dilden dile geçmek

hak yerini bulur (veya yerde kalmaz)

ağzı açık ayran delisi (veya budalası)

şeyhin kerameti kendinden menkul

el âlemin ağzı torba değil ki büzesin

üzerinden dökülmek

çıngıraklı deve kaybolmaz

cevizi çift görmeden taş atmamak

tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır

iliklerinde duymak

hadi canım sen de

perende atamamak (veya atılmamak)

ah vah etmek (veya demek)

yapı taşı yerde kalmaz

ekmekten kaşık olur ama her yoğurdun hakkına değil

sürmeyi gözden çekmek

ibre birinden yana dönmek

öneride bulunmak

yerli yerinde olmak

vadesi gelmek (veya dolmak)

şaşı çakır demektense kör de de kurtul

öğütte (veya öğütlerde) bulunmak

illallah demek (veya etmek)

ifadesini almak

affedersin (veya affedersiniz)

canevinden vurmak

derhatır etmek

nakzen iade etmek

üzerinde tesir bırakmak

istim üstünde olmak

şimdiye kadar (veya dek)

işleyen demir pas tutmaz (veya ışıldar)

gönülden çıkarmamak

elinde patlamak

bilimsel deneyci

önden çekişli

fırsattan istifade etmek

işin içinden çıkamamak

el üstünde tutmak

ağır taş yerinden oynamaz

baş üstünde tutmak